Памяць і боль беларускай зямлі
Уголовное дело в отношении нацистского карателя
Верховный Суд Республики Беларусь 8 февраля 2024 года начал рассмотрение уголовного дела в отношении нацистского карателя Катрюка, обвиняемого в совершении преступления, предусмотренного ст.127 Уголовного кодекса Республики Беларусь (геноцид).
Установлено 12 эпизодов преступной деятельности карателя в составе 118-го батальона охранной полиции, в том числе его участие в уничтожении жителей деревни Хатынь.
Заместитель Генерального прокурора Республики Беларусь Алексей Стук отметил, что им важно через решения национальных судов показать истинные роль и лицо таких карателей, указать конкретные обстоятельства вплоть до места, времени и количества жертв.
Катрюк, служивший в 118-м батальоне шуцманшафта, также отметился здесь многочисленными военными преступлениями. В Беларуси 118-й украинский шуцманшафт-батальон принял активное участие в ряде карательных операций, направленных на уничтожение гражданского населения. Это операции «Герман», «Сорвиголова», «Коттбус». Батальон участвовал в уничтожении сельских населенных пунктов, сожжении деревень, расстрелах и казнях мирного населения. Все это подтверждается архивными документами, в том числе хранящимися в Национальном архиве Беларуси. Копии этих документов переданы в Генеральную прокуратуру для приобщения к уголовному делу. Среди них приказ о проведении карательных операций и отчетные документы по результатам этих карательных операций. Таким образом, Национальный архив и Департамент по архивам делопроизводства Министерства юстиции оказывает всемерную поддержку Генпрокуратуре в расследовании как уголовного дела о геноциде, так и, в частности, судебного процесса по делу Катрюка».
Больше информации на сайте Генеральной прокуратуры Республики Беларусь
Як у Брэсцкай вобласці вядзецца расследаванне фактаў генацыду беларусаў падчас вайны
У красавіку 2021 года Генеральная пракуратура ўзбудзіла крымінальную справу па факце генацыду насельніцтва Беларусі падчас Вялікай Айчыннай вайны і пасляваенны перыяд. Мэта-Устанавіць тых, каму ўдалося пазбегнуць кары за забойства мірных жыхароў, паставіць перад міжнароднымі арганізацыямі пытанне аб прызнанні Беларусі, пацярпелай ад генацыду, спыніць спробы абясцэніць гістарычную праўду.
Зараз перад абласнымі і раённымі пракуратурамі стаіць няпростая задача: пошук сведак і пацярпелых, праца з архіўнымі дакументамі і правядзенне расследаванняў на месцах зверстваў нацыстаў, нацыяналістаў усіх масцяў і іх памагатых.
"Гэта не проста лічбы « Гэта боль і гора нашага народа»
Тое, чым займаюцца супрацоўнікі пракуратуры вобласці, – сапраўды карпатлівая, фізічна і маральна цяжкая праца. Вывучаць матэрыялы справы рабочая група пачынае з актаў надзвычайных камісій, якія ствараліся адразу ж пасля вызвалення акупаваных тэрыторый і ў першыя пасляваенныя гады. Гэтыя дакументы, якія захоўваюцца ў Дзяржаўным архіве Брэсцкай вобласці, утрымліваюць у сабе сведчанні жахлівых злачынстваў і страшныя па сваім змесце лічбы. Так, згодна з дакладам Брэсцкай абласной камісіі па расследаванні і ўсталяванні злачынстваў гітлераўцаў, за перыяд акупацыі на тэрыторыі вобласці забіта і закатавана 159526 мірных савецкіх грамадзян і 38858 ваеннапалонных, больш за 50 тысяч чалавек сагнана ў рабства. Толькі ў адным месцы масавага вынішчэння мірнага насельніцтва – урочышча Бронная Гара Бярозаўскага раёна – было расстраляна больш за 50 тысяч савецкіх грамадзян розных узростаў і нацыянальнасцяў. І падобных трагічных месцаў на зямлі Брэстчыны сотні.
Сёння першачарговая задача-распытаць усіх жывых непасрэдных відавочцаў тых страшных падзей і тых, хто памятае пра іх па расказах родных.
Па словах старэйшага памочніка пракурора Брэсцкай вобласці па прававым забеспячэнні і сувязях з грамадскасцю Ірыны Грачовай, па даручэнні пракуратуры вобласці з рэгіёнаў паступілі звесткі аб 306 вязнях канцэнтрацыйных лагераў. Паводле атрыманых з Генеральнай пракуратуры спісах, правераны 1255 былых вязняў, з іх апытана ў якасці сведак і прызнана пацярпелымі 796 чалавек. Акрамя таго, апытана 20 раней устаноўленых вязняў, 175 сваякоў вязняў і 36 іншых сведак. Устаноўлена 18 раней не вядомых меркаваных месцаў пахаванняў ахвяр вайны.
– У асноўным месцы расстрэлаў мірных жыхароў на Брэстчыне агульнавядомыя, але, як аказалася, ёсць яшчэ шмат няўлічаных пахаванняў, як правіла, не гэтак масавыя, – распавядае Ірына Грачова. – На адным з такіх няўлічаных пахаванняў на месцы расстрэлу мірных жыхароў у вёсцы Булькава Жабінкаўскага раёна ў канцы чэрвеня 52-і асобны спецыялізаваны пошукавы батальён ужо правёў пошукавыя работы. У ходзе раскопак выяўлены касцяныя астанкі, як мяркуецца сямі чалавек, фрагменты адзення і начыння. Вядзецца праца і па зборы звестак і дадатковых фактаў аб злачынствах, учыненых на тэрыторыі вобласці ў ваенны і пасляваенны час незаконнымі ўзброенымі фарміраваннямі Арміі Краёвай і УПА (АУН). Пачаты пошукавыя работы ва ўрочышчы "Ровец" у раёне вёскі Вялікія Мурыны Камянецкага раёна, дзе, паводле папярэдніх звестак, гітлераўцамі было расстраляна не менш за 140 мірных жыхароў. Пратаколы агляду месцаў здарэнняў і пратаколы допытаў накіраваныя ў Генеральную пракуратуру для далучэння да матэрыялаў крымінальнай справы, а самі месцы пастаўленыя на першасны ўлік і ўключаны ў план пошукавых работ.
Па словах Ірыны Грачовай, вядзецца праца і па зборы звестак і дадатковых фактаў аб злачынствах, учыненых на тэрыторыі вобласці ў ваенны і пасляваенны час незаконнымі ўзброенымі фарміраваннямі Арміі Краёвай і УПА (АУН).
- Наша праца цяпер, асабліва ў бягучай палітычнай сітуацыі вельмі важная, - перакананая Ірына Міхайлаўна. - Таму што за апошні час выраслі пакаленні, якія мала ведаюць пра падзеі, якія адбываліся ў гады вайны і першыя пасляваенныя гады на тэрыторыі Беларусі. Таму ёсць розныя прычыны, але калі мы цяпер не будзем займацца аднаўленнем гэтых ведаў, гістарычнай памяці, то мы не зможам і ў далейшым растлумачыць падрастаючаму пакаленню, што з намі адбывалася, які шлях прайшла Беларусь па стварэнні сваёй дзяржаўнасці. Разуменне гэтага, на мой погляд, і ёсць пэўная частка патрыятызму. Таму супрацоўнікі пракуратуры, якія ўцягнутыя ў гэтую патрэбную для дзяржавы працу, зацікаўлены ў тым, каб замацаваць гэтыя веды на аснове ўсіх пакуль яшчэ наяўных сведчанняў, архіўных матэрыялаў. І таму праца па выяўленні ваенных злачынцаў, па пошуку сведак злачынстваў нацызму і ўсталяванні месцаў няўлічаных пахаванняў будзе працягвацца.
Генацыд габрэяў у раёне
Камянецкі раён быў цалкам акупаваны нямецкімі войскамі 24 чэрвеня 1941 года, і акупацыя доўжылася больш за тры гады — да 28 ліпеня 1944 года. Для ажыццяўлення палітыкі генацыду і правядзення карных аперацый адразу ўслед за войскамі ў раён прыбылі карныя падраздзяленні войскаў СС, айнзатцгруппы, зондэркаманды, тайная палявая паліцыя (ГФП), паліцыя бяспекі і СД, жандармерыя і Гестапа.
За час акупацыі практычна ўсе яўрэі Камянецкага раёна былі забітыя, а нешматлікія выратаваліся ў большасці ваявалі пасля ў партызанскіх атрадах. Дакладнае колькасць забітых габрэяў раёна невядома. Гісторык Мусевіч Г.с. падлічыў, што ў Камянецкім раёне былі забітыя 6921 габрэй — 16% насельніцтва.
Яўрэяў у раёне забілі ў вялікіх Мурынах, у вялікай турнэ, у Камянюках, Свінева, Лешні і іншых.
Вясной 1942 года ва ўрочышчы «Ровец» каля Вялікіх Мурынаў расстралялі габрэяў з Турны Вялікай, Відамлі і Камянца. Частка габрэяў з Відамлі і
З сельскагаспадарчай калоніі Абрамава, дзе да вайны жылі 172 яўрэі, іх вывезлі і забілі ў Беластоцкім гета, а з калоніі Сарэва яўрэяў вывезлі і забілі ў Камянецкім гета.
У 1942 годзе ў трох кіламетрах ад Чернавчиц ў вёску Малая Турна звезлі каля 200 яўрэяў-мужчын з бліжэйшых вёсак і расстралялі.
Апошні вядомы расстрэл габрэяў у раёне адбыўся да 1944 годзе, калі былі забітыя 2 яўрэйскія сям'і (усяго 9 чалавек), якія адсталі ад партызанскага злучэння, у якім знаходзіліся. Гэта здарылася ў лесе дзесьці паміж Чвирками і Белева.
Расследаванне крымінальнай справы аб генацыдзе
Генеральная пракуратура ў красавіку 2021 года ўзбудзіла крымінальную справу па факце генацыду насельніцтва Беларусі падчас Вялікай Айчыннай вайны і пасляваенны перыяд.
У аснову прынятага рашэння пакладзены звесткі аб гібелі мільёнаў беларусаў і іншых асоб з прычыны зверстваў нямецкіх акупантаў і іх памагатых.
Распачаты Генпракуратурай крымінальны працэс па расследаванні фактаў генацыду накіраваны на ўсталяванне канкрэтных асоб з ліку нямецкіх захопнікаў і іх памагатых, якім удалося пазбегнуць адказнасці за забойствы мірных жыхароў, здзекі і катаванні ў канцлагерах і гета, масавы згон грамадзянскага насельніцтва ў нямецкае рабства.
Звесткі з крымінальнай справы дазволяць паставіць перад міжнароднымі арганізацыямі пытанне аб прызнанні Беларусі пацярпелай ад генацыду, спыніць спробы абясцэніць гістарычную праўду.
https://prokuratura.gov.by/ru/activity/rassledovanie-ugolovnogo-dela-o-genotside/
Паказанні сведак і відавочцаў
https://www.youtube.com/watch?v=aZ4oMFVOyQM&list=PLYKC9JUzv4CLbhCUP5nxNESNUQDXBGjjn&index=1
ЗАКОН РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ
5 студзеня 2022 г. № 146-З
Аб генацыдзе беларускага народа
Прыняты Палатай прадстаўнікоў 14 снежня 2021 г.
Адобраны Саветам Рэспублікі 22 снежня 2021 г.
Гэты Закон прыняты ў мэтах захавання памяці аб мільёнах савецкіх грамадзян, якія сталі ахвярамі ў гады Вялікай Айчыннай вайны і пасляваенны перыяд*, у адпаведнасці з Канстытуцыяй Рэспублікі Беларусь, а таксама на аснове Канвенцыі аб папярэджанні злачынства генацыду і пакаранні за яго ад 9 снежня 1948 года, Канвенцыі аб недастасоўнасці тэрміну даўнасці да ваенных злачынстваў і злачынстваў супраць чалавецтва ад 26 лістапада 1968 года і накіраваны на заканадаўчае забеспячэнне абароны фундаментальных, ўстанаўлення дзейсных бар'ераў на шляху спробаў фальсіфікацыі падзей і вынікаў Другой сусветнай вайны, дачы справядлівай ацэнкі злачынстваў нацысцкіх злачынцаў і іх памагатых, нацыяналістычных фарміраванняў у гады Вялікай Айчыннай вайны і пасляваенны перыяд.
Артыкул 1. Учыненыя нацысцкімі злачынцамі і іх памагатымі, нацыяналістычнымі фарміраваннямі ў гады Вялікай Айчыннай вайны і пасляваенны перыяд злачынствы, накіраваныя на планамернае фізічнае знішчэнне беларускага народа** шляхам забойства і іншых дзеянняў, якія прызнаюцца генацыдам у адпаведнасці з заканадаўчымі актамі і нормамі міжнароднага права, з'яўляюцца генацыдам беларускага народа.
______________________________
* Пад пасляваенным перыядам для мэт гэтага Закона разумеецца перыяд па 31 снежня 1951 г.
** Пад беларускім народам для мэт гэтага артыкула разумеюцца савецкія грамадзяне, якія пражывалі на тэрыторыі Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі ў гады Вялікай Айчыннай вайны і (або) пасляваенны перыяд.
Артыкул 2. Дапоўніць Крымінальны кодэкс Рэспублікі Беларусь ад 9 ліпеня 1999 г. артыкулам 1302 наступнага зместу:
"Артыкул 1302. Адмаўленне генацыду беларускага народа
1. Адмаўленне генацыду беларускага народа, якое змяшчаецца ў публічным выступе, альбо ў друкаваным ці публічна дэманстраваным творы, альбо ў сродках масавай інфармацыі, альбо ў інфармацыі, размешчанай у глабальнай кампутарнай сеткі Інтэрнэт, іншай сеткі электрасувязі агульнага карыстання альбо выдзеленай сеткі электрасувязі, –
караецца арыштам, ці абмежаваннем волі на тэрмін да пяці гадоў, або пазбаўленнем волі на той жа тэрмін.
2. Дзеянне, прадугледжанае часткай 1 гэтага артыкула, здзейсненае асобай, раней судзімай за адмаўленне генацыду беларускага народа, альбо службовай асобай з выкарыстаннем сваіх службовых паўнамоцтваў, –
караецца пазбаўленнем волі на тэрмін ад трох да дзесяці гадоў.».
Артыкул 3. Генеральнай пракуратуры прыняць дадатковыя меры па ўсебаковаму, поўнаму і аб'ектыўнаму даследаванню абставін генацыду беларускага народа, высвятлення асоб, якія маюць дачыненне да яго здзяйснення, і іх крымінальнаму пераследу.
Артыкул 4. Савету Міністраў Рэспублікі Беларусь:
на пастаяннай аснове прымаць меры па:
увекавечанні памяці ахвяр генацыду беларускага народа, а таксама па прызнанні і асуджэнні генацыду беларускага народа на міжнародным узроўні;
распаўсюджванню праўдзівай інфармацыі аб генацыдзе беларускага народу, а таксама па асвеце грамадзян па пытаннях генацыду беларускага народа;
у шасцімесячны тэрмін прыняць іншыя меры, накіраваныя на рэалізацыю гэтага Закона.
Артыкул 5. Гэты Закон уступае ў сілу праз дзесяць дзён пасля яго афіцыйнага апублікавання.
Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь А. Лукашэнка
https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=H12200146&p1=1&p5=0